Verkenning circulaire isolatiematerialen

Amsterdam wil in 2050 een circulaire stad zijn en investeert daarom flink. Maar liefst 78 miljoen euro trekt de stad uit in een pakket maatregelen dat bijdraagt aan werkgelegenheid binnen de duurzaamheidstransitie en aan de verduurzaming van de stad. Het gaat, bijvoorbeeld, om investeringen in het versneld aardgasvrij maken van woningen en in zonnepanelen op daken van corporatiewoningen. En ook om het renoveren en isoleren van panden. De gemeente helpt haar bewoners en VvE’s (Vereniging van Eigenaars) daarom met het isoleren van hun woningen. Maar hoe doe je dat op een circulaire en duurzamere manier? Met die vraag ging Spaak aan de slag. In opdracht van de gemeente Amsterdam deed Spaak een verkennend onderzoek naar duurzame alternatieven voor isolatiemateriaal.

Om de Amsterdamse duurzaamheidsdoelen te behalen moeten er komende jaren heel wat huizen geïsoleerd worden. De gemeente Amsterdam investeert daarom flink met het programma Duurzaam Herstel, om zo de bestaande stad versneld te verduurzamen. Maar dat is nog niet zo simpel. In de vaak conservatieve bouwmaterialenindustrie voeren productprijs en marges nog altijd de boventoon. Dit maakt het lastiger voor duurzamere en circulaire alternatieven om een plek te bemachtigen in onze huizen.

De stad ontwikkelt instrumenten voor het adviseren van VvE’s, maakt afspraken met woningcorporaties en biedt ondersteuning in de vorm van kredieten en subsidies voor het duurzamer isoleren van Amsterdamse huizen. In een verkenning heeft Spaak gekeken naar 8 duurzamere alternatieven en zet deze af tegen huidige isolatiematerialen.

Samen met onze partner New Economy deed Spaak onderzoek naar de milieu-impact van verschillende isolatiematerialen.

1. Allereerst hebben we de beschikbaarheid van het materiaal, de prijs en de isolatiewaarde in kaart gebracht. Het moet aan de eisen van de gemeente voldoen én ook in de praktijk werken.
2. De materialen zijn beoordeeld via een LCA en de MKI (dit geeft de milieu-impact weer in een schaduwprijs).
3. Daarnaast zijn er wat nuances onderzocht: CO₂ vastlegging, gezondheidsgevolgen, sociale aspecten en hergebruik.
4. Het overzicht van de verschillende isolatiematerialen is besproken in een sessie met de gemeente. Zo brengen we de verkenning in de praktijk.

De verkenning brengt een breder scala aan isolatiematerialen in kaart, die een alternatief kunnen bieden voor de huidige, minder milieuvriendelijke materialen. Het legt verschillende materialen naast elkaar om zo het verschil in milieu-impact inzichtelijk te maken.

De verkenning biedt op deze manier een onderbouwing waarom bepaalde materialen duurzamer zijn dan andere. Dit wordt nu gebruikt door verschillende afdelingen bij de gemeente, die het integreren in plannen en beleidsstukken.

De enorme bouwopgaaf die Nederland heeft betekent veel gebruik van (nieuwe) grondstoffen. Als we zorgen dat de materialen zo duurzaam mogelijk zijn, dan is het verschil in milieu-impact enorm. De gemeente kan dankzij deze verkenning gerichter aan de slag. De resultaten van het onderzoek van Spaak worden doorgevoerd in verschillende adviezen, aanpakken en afdelingen.

Er zijn ontzettend veel alternatieve isolatiematerialen. Vlasplaat en cellulose zijn voorbeelden van biobased isolatiemateriaal. Materialen die een stuk duurzamer en beter circulair in te zetten zijn dan bijvoorbeeld glaswol, PIR, steenwol en piepschuimplaten (EPS). De verschillen in CO₂ uitstoot zijn aanzienlijk. Neem PIR dat 18 kg CO₂ per vierkante meter uitstoot tegenover 3 kg bij gebruik van vlasplaat*.
*Bij een isolatiewaarde (Rd) van 3.

In huidige CO₂ berekening methodes gaat het om CO₂ uitstoot tijdens productie en transport en wordt dus niet de vastlegging meegenomen. Een belangrijke nuance die is meegenomen in deze verkenning.

De duurzame bouwmaterialenmarkt verandert in rap tempo. Om hierop te acteren is een jaarlijkse scan nodig. Nieuwe materialen worden op steeds grotere schaal aangeboden. De prijs wordt aantrekkelijker en technisch is er steeds meer mogelijk. Dit betekent minder milieu-impact en een product dat steeds beter te hergebruiken is.

Ben je na het lezen van deze case benieuwd naar het hele onderzoek? Dat lees je hier: Verkenning Circulaire Isolatiematerialen 2021